Најголемата нуклеарна катастрофа во светот, која се случи на само неколку километри подалеку од куќата на сега седумдесет и четиригодишната Халина Волошина не ја принуди таа да го напушти својот дом во Чернобил во 1986 година.
Не ја исплаши ниту тоа кога на нејзината врата пред нешто повеќе од една година се појавија руски војници.
И, додека руските сили го окупираа овој загаден дел од земјата, Волошина им стана толкав трн во окото што почнаа да ја нарекуваат „бесната бабичка на крајот од патот“.
„Тие рекоа дека дошле да ме ослободат. Од што треба да се ослободам?“, праша Халина пред да ги опцуе.
Волошина е еден од 99-те жители кои се уште живеат во оваа зона, област која зафаќа околу 2.500 квадратни километри и е веројатно најрадиактивната област на планетата, пишува Њујорк Тајмс.
Катастрофата во нуклеарната централа во Чернобил го прекри регионот со сто пати повеќе радијација отколку што беше испуштено од атомските бомби на Хирошима и Нагасаки заедно.
Инвазија на руски тенкови
Чернобил, исто така, беше една од првите области низ кои поминаа руските тенкови додека напредуваа од Белорусија до Киев, главниот град на Украина, околу 150 километри јужно.
И тоа беше едно од првите места од каде беа истерани, принудени на повлекување на крајот на март минатата година.
Посетувајќи ја зоната една година подоцна, минатата несреќа и сегашната трагедија се вкрстуваат на чудни и фасцинантни начини.
Распадот на јадрото на реакторот во Украина, тогаш дел од Советскиот Сојуз, ја загади земјата во следните стотици години и ги разоткри опасностите од политичката култура изградена на лаги.
Тоа допринесе за падот на комунистичкиот систем и распадот на Советскиот Сојуз. Руската инвазија се оправдува со други лаги на Кремљ – дека украинската државност е мит и дека со Киев владеат нацисти.
Пред војната, сенишниот град Припјат, некогашен дом на десетици илјади работници на нуклеарната централа пред да биде напуштен, стана мрачна туристичка атракција за оние кои се вовлечени во постапокалиптичната пустелија.
Станбените згради од советската ера се распаѓаа додека волци талкаа по ходниците. Панорамското тркало во забавниот парк, кое требаше да биде отворено на 1 мај 1986 година, секоја година собираше се повеќе ‘рѓа.
Времето застана
Посетата на селата околу Чернобил нуди можност да зачекориме во момент замрзнат во времето, каде што сè останува таму каде што беше пред повеќе од три децении.
Детски играчки се во густите грмушки. Искината облека е расфрлана по спалните соби каде што станарите ја оставиле кога бегаа. Прашлива лулка која ѕирка низ скршениот прозорец потсетува дека на сега мртвото место некогаш имало живот.
Денес, кога градовите низ Украина се уништени, урнатините на Чернобил повеќе не изгледаат нешто неземско, туку мрачно познато.
Далечните експлозии предизвикани од животни кои газат на мини поставени од Русите не потсетуваат дека оваа земја од минатото во голема мера е дел од сегашноста.
Зградата и несмасниот саркофаг изграден за да ги закопа остатоците од реакторот бр.4 – каде што две масивни експлозии исфрлија граната од 2.000 тони од запаленото јадро – долго време служеле како лекција за тоа што може да се случи кога на политиката ќе и се дозволи да се меша во научниот потфат за производство на енергија со разделување на атомите. Сега тоа повторно се случува.
Руските сили на југот на Украина ја зазедоа најголемата нуклеарна централа во Европа, а таа централа во Запорожје беше постојано гранатирана, што таму предизвика страв од катастрофа.
И во самиот Чернобил, руските војници на почетокот на војната покажаа несовесно однесување.Во ноќта во февруари 2022 година, кога Русите ја нападнаа Украина, дојде до драстично зголемување на нивото на радијација – од два до осум пати повисоко од нормалното – во различни делови на чернобилската зона, изјави Сергеј Киреев, украински функционер задолжен за тамошно следење на животната околина.
„Повеќе од 5.000 руски воени возила влегле во зоната, возеле по патиштата, а потоа војниците почнале да копаат ровови.
Ја подигнаа радиоактивната прашина која се наоѓаше во горниот слој на почвата“, објасни Кирејев.
Селаните ги предупредувале Русите за опасностите.
„Копаа ровови во непосредна близина на реакторот. Им рековме да престанат, но не ни веруваа кога ги предупредивме за радијацијата“, изјави 82-годишната Халина Маркевич.
„Дојде тагата. Пукаат”
Дури и еден површен поглед на бункерите што Русите ги ископаа во најзагадените делови на зоната јасно покажа колку биле невнимателни.
Војниците, исто така, палеле огнови и готвеле на почва која е многу радиоактивна. При една неодамнешна посета на тоа место Гајгеровиот бројач го достигнал врвот, ете толку е загадена. Постојат спротивставени извештаи за тоа дали руските војници се разболеле од труење со радијација.
На малата група постари жители кои останаа во зоната, руската инвазија и нуклеарната катастрофа им го одбележаа животот.
Двата настани ги паметат во детали. Посетителите се ретки овие денови, но Волошина беше полна со енергија додека поставуваше храна за своите гости и зеде шише вотка со локални билки.
„Три чаши се обичај за посетителите“, рече таа.
Пред падот на реакторот, вели Волошина, Чернобил бил град познат по својата голема природна убавина.
Имала 36 години и била директор на локалната градинка кога ноќта на 26 април 1986 година пред зори небо се осветли. Во деновите после катастрофата им се придружила на останатите жители во ставањето песок во вреќи кои со хелихоптери биле носени и фрлани во реакторот. Никогаш не си замина.
За разлика од нуклеарната катастрофа, заканата од руска инвазија минатата зима беше веднаш очигледна.
Таа ноќ, 86-годишниот Јевхен Маркевич ги запишал своите размислувања во својот дневник: „Дојде тагата. Тие пукаат. Путин е како Хитлер. Руските трупи ја окупираа нуклеарната централа во Чернобил.“
Волошина била решена да остане.
„Беше лудо. Траеше со денови: Многу тенкови, хеликоптери и секакви пукања цело време“.
Едно утро ги слушнала Русите како му викаат на соседот и трчаат околу неговата куќа. Излегла од дома за да им се спротивстави.
„Беа 15 со митралези. Не ги пуштив во куќата. Почнав да викам по нив“.
Два дена подоцна, соседката ја предупредила Волошина дека нејзините два возрасни сина се во опасност.
Еден од нив претходно служел во украинската армија и затоа би бил од особен интерес за Русите. Така, под превезот на темнината, двајцата дошле до брегот на реката зад куќата, натовариле два велосипеди на два моторни чамци и тргнале. Се криеја повеќе од еден месец.
„Дури кога украинските вооружени сили ја ослободија таа област, можеа да се вратат дома. Нејзиниот помлад син повторно замина во војска. Изминатите месеци се бореше во Бахмут“, рече Волошина.
Волошина ја избриша солзата и рече дека се надева дека еден ден ќе го види дома, пренесува Индекс.
(Фото: Пиксабеј / Венделин Јакобер)
