Криптовалутите со текот на времето станаа доволно распространети што настаните околу нив ги следат сите медиуми, не само специјализираните и ИТ- медиумите. Сочинуваат доволно голем пазар за настаните да се пренесуваат во специјализирани економски медиуми како што се „Економист“, „Блумберг“ и „Вол Стрит Журнал“, а главните актери во светот на криптовалутите се доволно важни, што нивните фотографии често се на насловните страници.
Сем Бенкмен-Фрид, основачот на берзата за криптовалути ФТХ (FTX), беше на насловните страници на „Форбс“ (Forbes) и „Фортјун“ (Fortune), најголемите деловни списанија во светот. Колапсот на неговата криптоимперија ја отвори Пандорината кутија со сомнителни деловни практики, не само во неговите компании, туку и на целиот криптопазар.
Криптовалутите се понова појава и криптопазарот сега се развива, а се заедно е речиси целосно нерегулирано. Компаниите се регистрирани, акциите на некои од нив котираат на берзите, во криптовалути вложуваат разни традиционални инвестициски фондови, но законски е се уште во сивата зона.
Никој не знае со сигурност како ќе се регулира криптопазарот, а со оглед на тоа дека е доволно интегриран, и криптоберзите и компаниите кои „копаат“ биткоини котираат на берзата, веројатно треба да се регулира.
Многу пари и недостаток на регулатива се плодна почва за измамниците. Мислењата за тоа какви се деловните практики на некои компании на криптопазарот се разликуваат, но сигурно е дека околу него се собрале многу голем број ситни измамници.
Тие, на покомплексни и помалку комплексни, традиционални и иновативни начини, мамат милиони луѓе. Како што самиот криптопазар нагло порасна во последните две години, подеднакво порасна и бројот на измами.
Вестите за измама на некој во врска со криптовалути, се чини, се вообичаени.
Лошата информираност кај граѓаните, сложеноста на самиот пазар, неразбирањето, ветувањето за брз профит, немањето контрола... Сето тоа создава плодна почва за измамниците.
„Наседнуваат“ постари лица, ама ниту младите не се имуни на такви измами.
Иницијалниот контакт најчесто се остварува со повик на мобилен телефон од лица кои се претставуваат како брокери, користејќи броеви од Велика Британија (+44), Шведска (+46) и Естонија (+372).
Имајќи предвид дека има илјадници криптовалути и стотици криптоменувачници и берзи, а и релативно голем број компании кои позајмуваат криптовалути, лесно е да се измамите. И легалните компании користат агресивни методи на рекламирање, така што нема голема разлика во пристапот кон клиентот/жртвата.
Пред каква било инвестиција преку трети лица, треба внимателно да проверите дали одредена страница е веќе пријавена некаде како лажна и дали некаде може да се потврди дека е легитимна.
Криптоизмамите се само нова форма на финансиски измами, кои наместо традиционални пари, инвестирање во акции, фондови и слично, нудат инвестирање во криптовалути. Затоа важат слични правила на претпазливост како кај инвестирање на традиционални пари.
Луѓето се уште поранливи околу криптовалутите, затоа што за нив знаат малку, а заради нерегулираноста, заштитата е многу помала отколку со традиционалните финансиски измами. Иако вистинските крипто инвестициски фондови ветуваат и релативно високи приноси на инвестицијата, барем во споредба со традиционалните финансии, ветувањето за навистина високи приноси треба да биде главниот сигнал дека се работи за измама. Ако за кратко време се вети многу голем профит, не треба да верувате. Начинот на кој се врши крипто-измама во голема мера се преклопува со други финансиски измами, но исто така има и свои особености.
Иако вистинските криптоинвестициски фондови, исто така, ветуваат релативно високи приноси на вложеното, барем во споредба со традиционалните финансии, ветувањето за навистина високи добивки треба да биде главниот сигнал дека се работи за измама. Ако се ветува многу голем профит за кратко време, не треба да верувате.
Начинот на кој се врши криптоизмама во голема мера се преклопува со останатите финансиски измами, но има и свои особености.
Измамниците често се обидуваат да создадат лажни сајтови и апликации, кои имитираат вистински криптоменувачници, криптофондови и „паричници“. Обично имаат слични, но малку поинакви имиња на домејни од веб-страниците што се обидуваат да ги имитираат. Изгледаат многу слично на легитимните страници, што го отежнува нивното разликување.
Понекогаш лажни апликации се наоѓаат на „Гугл Плеј“ (Google Play) и на „Епл Ап Стори“ (Apple App Store), па луѓето ги доживуваат како легитимни. Редовно се врши контрола, па тие брзо се бришат, но не доволно брзо за да се елиминира штетата. Една таква апликација, „Полоникс“ (Poloniex), десет илјади луѓе ја инсталирана на нивните мобилни телефони пред таа да биде отстранета.
Тоа е всушност вистинска криптоменувачница и има своја апликација, но измамниците направија лажна апликација која го копира изгледот и името, па многу луѓе ја преземаа таа лажна апликација, верувајќи дека тоа е апликација на вистинска криптоменувачница.
Наједноставниот и најчестиот начин на измама, сепак, е лажното претставување. Измамниците контактираат со жртвите преку мобилни телефони, социјални мрежи, мејлови или комуникациски мрежи како што е „ВатсАп“ (WhatsApp), претставувајќи се како инвестициски менаџери.
Често тврдат дека тие самите заработиле милиони на криптовалути, што треба да биде првиот сигнал дека се работи за измама, бидејќи зошто некој кој веќе заработил милиони би контактирал со непознати луѓе за да, со мала (за еден милионер) провизија, инвестираат туѓи пари.
Измамниците бараат пари однапред, а потоа едноставно престануваат да се јавуваат. Зависно од проценката колку пари можат да извлечат од жртвата, ваквите измами може да траат со месеци или да бидат еднократни. Се бараат податоци за лична идентификација, со тврдење дека се користат за пренос или депонирање средства, со што се добива пристап до банкарската и другите сметки на жртвата.
Уште еден стар начин на измама, кој е само модифициран за потребите на криптовалутите, е таканаречената „фишинг“ измама. Станува збор за кражба на идентитет и лични податоци од лицата на кои им се испраќаат лажни пораки, најчесто преку електронска пошта и СМС пораки.
Ваквите измами ја наведуваат жртвата да кликне на линк до лажна веб страница, каде што можат да се украдат податоци од компјутерот или во него или во мобилниот телефон да се вметне шпионски софтвер, програма која краде информации од уредот на жртвата и ги испраќа до измамникот. Можат да се претставуваат како познати компании, банки или дури и владини институции.
„Фишинг“ измамите се многу популарни и немаат никаква врска со криптовалутите, освен ако жртвата ги има во својот паричник. Оние кои се нови во светот на криптовалутите често се невнимателни и на тој начин го губат својот „паричник“ каде што ги чуваат криптовалутите.
„Повлекување на килим“ (Rug pull) е вид на измама што е директно поврзана со криптовалутите, иако слични начини на измами постоеле и порано. Во ваквата врста на измами, група измамници создаваат нов токен/криптовалута и користат широка и агресивна маркетинг кампања за да ги убедат луѓето да купат. Штом износот вложен во токенот ќе стане доволно голем, измамниците повлекуваат сè од менувачница, со што тој многу брзо станува безвреден.
Кога цената е доволно висока, измамниците можат или да ги продадат своите токени по висока цена (уништувајќи ја ликвидноста во процесот) или целосно да ги украдат сите средства на инвеститорот преку дупки во таканаречените „паметни договори“.
Добро позната е измамата преку токенот „Squid Game“, кој беше лансиран за да ја искористи популарноста на јужнокорејските серии на Нетфликс. Цената на токенот скокна од само 0,01 на над 2.856 долари за една недела, а за само десет минути скокна од 628 на 2.856 долари. Тогаш креаторите на токенот ги продадоа сите свои токени, со што заработија 3,4 милиони долари, и исчезнаа.
Вредноста на токенот беше вештачки „надуена“ по глобалниот успех на истоимената серија, а според најавите требаше да може да се користи во компјутерска игра која ќе биде направена според серијата „Squid Game“.
