Оваа година е многу добра за берзите. Акциите на Мајкрософт, Тесла, Амазон и Мета (т.е. Фејсбук) пораснаа од почетокот на годината, како и повеќето технолошки компании. Беше генерално добра година на берзите и многу луѓе добро профитираа, особено акционерите на технолошките компании. Добриот раст на цената во текот на годината мотивираше многумина да ги продадат своите акции. И тоа не само обични акционери, туку и директори, основачи и други „инсајдери“. Инсајдер е термин кој се користи за означување на луѓе поврзани со компании чии акции се во сопственост (директори, основачи) и кои можеби имаат инсајдерски информации кои не се јавно достапни.
Директорите и инсајдерите продадоа 69 милијарди долари акции оваа година, 30 отсто повеќе од минатата година и 79 отсто повеќе од десетгодишниот просек. Овој тренд се очекува да се засили и овој месец.
Џеф Безос, Илон Маск, Марк Цукерберг, Сатја Надела (извршен директор на Мајкрософт) стандардно тргуваат со акции и нема ништо чудно во тоа, освен релативно големиот промет. Можно е да сакаат само да профитираат од годинешниот скок на цените, но се работи и за предбожиќно расчистување за да се избегнат новите даноци што ќе се воведат во 2022 година.
Треба да се нагласи дека нема ништо незаконски во нивната сопственост врз акциите на компаниите чии се основачи или директори, или „инсајдери“, ниту во тргувањето со акциите. Но, токму поради тоа што се инсајдери, постои голем ризик да го искористат своето внатрешно знаење за компанијата за да создадат неправедна предност пред другите акционери и инвеститори.
Во САД има строги закони и правила за тоа како на инсајдерите им е дозволено да тргуваат со акции. Целта на овие закони е да се спречат упатените да ги користат нивните знаења и информации кои не се достапни на јавноста за да влијаат на берзата за лична или лична корист.
Берзите во САД не функционираат како некогашниот Див Запад, невоздржано и без правила, всушност е еден од најрегулираните пазари.
Во реалноста, многу мал дел од вкупниот промет се однесува на нелегални активности како што е нелегално тргување со инсајдери. Но, тоа не значи дека инсајдерското тргување е целосно забрането и дека основачите и директорите не смеат да тргуваат со акциите на нивните компании. Тие можат, но таквите занаети мора да се пријават во специјална државна агенција (СЕЦ – Комисија за хартии од вредност на САД) која има неколку илјади вработени и ги надгледува таквите операции. Се разбира, тоа не е единственото нешто што таа го прави, туку главната причина за нејзиното постоење.
Основана е во 1934 година и е едно од телата создадени како одговор на колапсот на Грејт Вол Стрит во 1929 година, настан кој ја најави Големата депресија. Интересно, првиот претседател на ДИК беше Џозеф Патрик Кенеди, татко на подоцнежниот американски претседател Џон Ф. Инсајдерите мора однапред да се објават според таканаречените планови 10b5-1. Станува збор за програми кои однапред го информираат регулаторот, споменати од СЕЦ – САД.
Комисија за хартии од вредност, дека одреден инсајдер ќе тргува со акциите на компанијата со која е поврзан во однапред одредено време и според цврсто дефинирани правила кои обезбедуваат да не се работи за незаконско тргување со инсајдери и докажување дека нивното тргување не е резултат на не информации од јавен карактер. Дозволено е тргување само според информациите кои се достапни за секого, а секое отстапување од тоа е законски казниво. На пример, ако некој добие квартален финансиски извештај на компанија со пазарни удели пред да биде објавен и ги користи тие информации за да ја купи/продаде таа акција пред да се објави кварталниот финансиски извештај, ќе биде кривично гонет бидејќи е недозволив. .тргување со инсајдерски информации, односно информации кои не се јавно достапни.
Луѓето како Џеф Безос, Илон Маск, Марк Цукерберг мора да тргуваат со акции преку такви планови. По правило тие мора да се придржуваат до ригорозни барања за да се осигураат дека ова не е нелегално тргување со инсајдери, се со цел да се зачува целосниот публицитет на информациите и еднаквите услови за тргување. за сите учесници во размената.
Само минатата недела Илон Маск продаде акции во вредност од 1,05 милијарди долари. Џеф Безос досега оваа година продаде 9,97 милијарди долари, четири пати повеќе отколку во 2019 година и речиси десет пати повеќе од просечната годишна трговија пред 2019 година, која беше околу милијарда долари. Цукерберг продаде 4,47 милијарди долари во акции на Мета и Фејсбук, а основачите на Гугл Лери Пејџ и Сергеј Брин продадоа околу 1,5 милијарди долари акции на Алфабет. Извршниот директор на Мајкрософт, Сатија Надела, продаде речиси половина од своите акции во Мајкрософт во ноември за 285 милиони долари (во споредба со Маск и Безос, изгледа како риба). Сето ова беше продадено во согласност со правилата утврдени во 10б5-1 и доби одобрение од ДИК. Комисија за хартии од вредност. Покрај профитот од растот на цените на акциите, големата распродажба беше поттикната од чист прагматизам; затајување данок.
Вашингтон (федерална држава, а не федерална влада на ниво на САД) наметнува данок на капитална добивка од 7% на износи над 250.000 американски долари, што значи дека сите жители кои заработуваат на тргување со акции (помеѓу другите извори на капитален приход) ќе платат повеќе од 250.000 американски долари за да платите 7% данок на сите приходи од таа сума наваму. Капиталните добивки претставуваат зголемување на вредноста на средствата: земјиште, згради, машини, автомобили, хартии од вредност (акции и обврзници). Се мери како разлика помеѓу продажната цена и цената по која претходно било купено доброто. Се разбира, милијардерите најмногу се погодени од акциите, односно приходите од продажба на акции, бидејќи тие држат најмногу средства во акции. Постојат начини на кои основниот личен одбиток од 250.000 американски долари може да се зголеми, а работите како што се приходите од недвижен имот, пензиските фондови, добитокот, сечата на дрва (ова е главната индустрија во државата Вашингтон) нема да се оданочуваат. Некои адвокатски канцеларии најавија тужба за да ја оспорат законитоста на новиот данок, тврдејќи дека го прекршува Уставот на САД (конкретно трговската клаузула), но исто така и Уставот на Вашингтон, кој забранува даноци на доход, а правните фирми велат дека данокот на капитална добивка е всушност данок на доход.
Се проценува дека Надела (извршен директор на Мајкрософт) ќе заштеди околу 20 милиони долари поради продажбата на акциите пред воведувањето на данокот на капитална добивка, а Џеф Безос до 700 милиони долари. Најавено е и зголемување на федералните даноци низ САД. Планирано е да се воведе двоен данок на доход од 5% за приходи над 10 милиони долари и 8% за приходи над 25 милиони долари. Двојниот данок е данок кој се пресметува како додаток на постојниот данок, а историски се користел за намената. На пример, во 1968 година, американскиот претседател Линдон Б. Џонсон воведе двоен персонален и корпоративен данок на доход од 10% поради трошоците за Виетнамската војна. Се претпоставува дека администрацијата на Бајден сака да воведе нов данок за покривање на трошоците за „Build Back Better“, иницијатива за инвестирање во инфраструктурни проекти низ САД.
Во САД дури 40% од вкупниот данок на доход плаќаат 1% од најбогатите луѓе, што е повеќе од останатите 90%. Но, данокот на доход не е единствениот данок и богатите не плаќаат исти даноци како средните богати или сиромашните. Ако се набљудува вкупното даночно оптоварување, тогаш податоците се малку поинакви. Најбогатиот 1% заработува 20,9% од сите приходи и плаќа 24,1% од сите даноци, следните 4% од најбогатите заработуваат 15,5% од приходот и плаќа 16,3% од даноците, следните 15% имаат учество во приходите од 25,5% и платени даноци 26,1%, во САД плаќа 2/3 или 66,5% од даноците и генерира 60,9% од приходите. Најсиромашните 20% заработуваат 2,8% од приходот и плаќаат 2% од вкупните даноци, следните 20% 6,6% од приходот и 5% од даноците, средните 20%, односно оние помеѓу 40% од најсиромашните и 40% од најбогатите заработуваат 10,9% од приходот и плаќаат 9,4% од даноците, а групата меѓу 60% од најсиромашните и 20% од најбогатите остварува 18,0% од приходот и плаќа 17% од вкупните даноци. Според овие податоци, даночниот систем на САД е малку прогресивен, односно 20% од најбогатите плаќаат повеќе даноци од нивното учество во вкупните приходи, додека останатите 80% плаќаат помалку даноци во однос на нивното учество во вкупните приходи.
(Фото: ЕПА)